Theo thông tin báo chí, Việt Nam vừa có một ca sốc phản vệ là nữ nhân viên  tế 35 tuổi sau khi chích vaccine COVID-19 của AstraZeneca và đã qua đời một ngày sau đó! Cho đến nay, Việt Nam đã thực hiện  loại vaccine này cho khoảng 750 ngàn nhân viên  tế và đây là  hợp chết người đầu tiên. Vậy chúng ta nên nhìn nhận sự việc này như thế nào?

Hiện nay, Anh là nước có nhiều người nhất đã chích vaccine COVID-19 của hãng AstraZeneca. Dựa trên số liệu từ ngày 9 tháng 12 năm ngoái cho đến ngày 28 tháng 4 vừa rồi thì ở Anh đã có 22,6 triệu người được chích liều đầu tiên và 5,9 triệu người được chích liều thứ 2 của  vaccine này. Họ ghi nhận có 590  hợp sốc phản vệ xảy ra, tức tỉ lệ này khoảng 26 người trên mỗi 1 triệu người nếu chỉ tính trên số lượng người đã chích liều thứ nhất. Tỉ lệ này ở vaccine COVID-19 của Pfizer-BioNTech là 5 trên 1 triệu và của Moderna là khoảng 3 trên 1 triệu.

 Sốc phản vệ (anaphylaxis) là gì và tại sao lại xảy ra sau khi chích vaccine?

Anaphylaxis (An-a-fi-LAK-sis), hay trong tiếng Việt được gọi là sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, nó thường làm cho hệ thống miễn  của bạn giải phóng một lượng lớn các   (thường là histamine) trong thời gian ngắn khiến bạn bị sốc – huyết áp giảm đột ngột, đường thở thu hẹp, gây khó thở, , ói, ngất, có thể đe dọa tính mạng. Nó có thể xảy ra trong vài giây hoặc vài phút sau khi bạn  với thứ mà bạn bị dị ứng. Những thứ đó có thể là phấn hoa, đậu phộng, lông mèo, nọc độc côn trùng, v.v… và cả những thành phần trong vaccine.

Các thành phần được sử dụng trong vaccine hầu như được kiểm tra ở giai đoạn  lâm sàng rất kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn cho người dùng. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một tỉ lệ rất nhỏ một số người sẽ bị dị ứng với các thành phần này và một tỉ lệ hiếm sẽ bị nặng hơn là sốc phản vệ. Các thành phần trong vaccine có thể gây dị ứng bao gồm các ,  động vật còn sót lại,  kháng khuẩn,  bảo quản,  ổn định hoặc các thành phần khác.

 Làm thế nào để hạn chế tối đa sốc phản vệ khi chích vaccine?

– Do sốc phản vệ thường xảy ra nhanh sau khi  với  gây dị ứng nên việc bố trí một phòng chờ ngay bên cạnh nơi chích vaccine là cần thiết. Người sau khi được chích vaccine sẽ được ngồi nghỉ ngơi ở trong phòng này trong vòng 15-30 phút và có nhân viên  tế quan sát. Nếu có hiện tượng sốc phản vệ xảy ra thì sẽ được xử lý kịp thời.

– Nếu người nào đã có biểu hiện sốc phản vệ sau khi chích liều đầu tiên sẽ được khuyên không nên chích liều thứ 2.

 Làm gì khi bị sốc phản vệ?

Cần gọi xe cứu thương và đưa đi cấp cứu ngay vì đây là  hợp nguy hiểm và cần được hỗ trợ  tế bởi nhân viên  tế chuyên nghiệp càng sớm càng tốt. Trong  hợp ngừng thở hoặc tim ngừng đập có thể cần được hồi sức tim phổi (CPR). Một số loại thuốc có thể cần phải dùng ngay lúc đó như: Epinephrine (adrenaline) giúp giảm sự giãn của  gây ra bởi sốc phản vệ để đưa huyết áp lên trở lại, thuốc chứa thành phần kháng histamine và cortisone tiêm tĩnh mạch (IV) để giảm viêm đường dẫn khí và cải thiện hô hấp, v.v…

Tóm lại, sốc phản vệ là  hợp nguy hiểm, hiếm gặp, có thể xảy ra trong việc chích vaccine nói chung và vaccine COVID-19 nói riêng. Trong  hợp vaccine của AstraZeneca, dựa trên các số liệu  cho đến nay, ngoài nguy cơ đông máu hiếm gặp thì nguy cơ sốc phản vệ (cả 2 có tỉ lệ khoảng 20 người trên 1 triệu người) cần được quan tâm. Tuy các tỉ lệ này được coi là rất thấp, lợi ích của việc chích vaccine vẫn hơn rất nhiều so với nguy cơ mắc bệnh COVID-19 trong cộng đồng nên vaccine của AstraZeneca vẫn đang được chấp nhận sử dụng ở nhiều nước trên thế giới. Để hạn chế tối đa các  hợp đáng tiếc này, các cơ quan chích vaccine nên có những kế hoạch sàng lọc người dễ bị dị ứng (loại ra những người có dị ứng nặng, đặc biệt dị ứng các thành phần có trong vaccine, kéo dài thời gian quan sát  tế cho những người có tiền sử dị ứng nhẹ sau khi chích) và có những kế hoạch cấp cứu kịp thời cho những ca sốc phản vệ hoặc đông máu nếu xảy ra.

Bảo trọng nhe bà ,

TS. Nguyễn Hồng Vũ,

Viện  ung thư, City of Hope, California, USA

Cố vấn khoa ̣c Ruy Băng Tím

Tài liệu tham khảo:

McNeil MM, Weintraub ES, Duffy J, et al. Risk of anaphylaxis after vaccination in children and adults. J Allergy Clin Immunol. 2016;137(3):868-878. 

 (Allergic Reactions Including Anaphylaxis After Receipt of the First Dose of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine — United States, December 14–23, )

 (Allergic Reactions Including Anaphylaxis After Receipt of the First Dose of Moderna COVID-19 Vaccine — United States, December 21, –January 10, 2021)

    

TS. Nguyễn Hồng Vũ

Nguồn: //ykhoa.org/covid-19-anaphylaxis-soc-phan-ve-sau-khi-chich-vaccine-covid-19/